İçrekçilik.


"İçrekçilik." Kelimesi için arama sonuçları

Felsefe Sözlüğü

İçrekçilik.

(Felsefe Sözlüğü) :
(Os. Bâtıneyye, Fr. Esoterisme). İçrekçi öğretilerin genel adı... Batı içrekçiliğiyle aynı düzeyde bulunan İslâm içrekçiliği Bâtınılık adını taşır. Bu öğretilerde genellikle tanrısal bilgilerin ve kimilerinde herkese duyurulması sakıncalı görünen bilgilerin belli bir kültür çizgisine erişenlerce anlaşılabileceği gerekçesi gizliliği zorunlu kılmıştır. Bu anlamda Aristoteles öğretisi de içrek sayılmaktadır; Aristoteles sabahları seçkin öğrencilerine ve akşamları da halka ders verirmiş, öğrettikleri de ayrı bilgilermiş...İçreklik, gerek öğretiye katılmayı ve gerek öğremme işlemini birktakım biçimlere, törenlere, simgelere bağlar. Öğretilecek gerçeklerin azar azar ve alıştırarak verilmesini gerektirir. Bu yüzden de çeşitli aşama dereceleri kurmak, bunların birinden öbürüne geçebilmek için çeşitli sınavlar tertiplemek zorundadır... Hermesçiliğin, Yunan kaynakları aracılığıyle öğrenilen şu sözlerinde içrekliğin gerekçesi açıklanmaktadır: Her akıl, büyük gerçekleri kavrayamaz. Çoğunluk ya aptal ya kötüdür. Aptalsalar gerçek karşısında akıllarını büsbütün yitirirler. Kötüyseler bu gerçeği kötüye kullanarak büsbütün kötülük ederler. Gerçeği gizlemekten başka çıkar bir yol yoktur. Bilmek bulmak, susmak gerek... Büyük Türk gizemcisi Şeyh Bedreddin ( 1357-1420) de bu konuda şunları söylemektedir: Her bilgi, kendi aşamasında (mertebe) haktır. Gerçek halka daha işin başında söylenirse ya yollarını saptırırlar, ya da gerçeği söyleyeni suçlarlar. Halk ve hak, ortalama bir yolla ve yarı yarı gözetilerek birbirlerine alıştırılabilirler. Ama her halde halk, hak ve hakikate alıştırılmalıdır. bkz. Bâtınîlik, Gizemcilik, Gizlicilik.