ATOM
Atom.
(Philosophical Dictionary) :
(Os. Cüz'ü fert, Fr. Atome, Al. İng. Atom, İt. Atomo). özdeğin bölünemeyen en küçük parçası... Antik çağ Yunan düşünürü Demokritos (İ.Ö. 460-350), özdeğin (madde) som ve bölünemeyecek en küçük parçasını düşünmüş ve buna Yunanca bölünemez anlamına gelen atoma adını vermiştir. Demokritos'a göre atomlar, çeşitli biçimlerde birbirlerini çeken sert parçacıklardı ve evren bunlardan meydana gelmişti. Örneğin, bir kaya parçası, bir ağaç, bir insan atomlar yığınıydı. Demokritos, tanrıların bile son derece ince ve saydam atomlardan yapılmış olduklarını ileri sürüyordu... Çağdaş bilimde de atom, sonsuz olarak bölünebileceği anlaşıldığı halde, Demokritos'un özdeksel yapısındadır. Atomun, elektron adı verilen parçacıklardan meydana geldiği ve bu parçacıkların yoğun bir çekirdeğin çevresinde hızla döndükleri tanıtlanmıştır. ortasındaki yoğunlaşmış özdek, çekirdek ve o çekirdeğin çevresinde dönen elektronlar atomu teşkil ederler bkz. Atomculuk.
Atomculuk.
(Philosophical Dictionary) :
(Os. Cüz'ü ferdîyye, Fr. Atomisme, Al. Atomistik, İng. Atomism, İt. Atomismo). Maddelerin bölünmez parçalardan (atoma) meydana geldiğini ileri süren öğreti... Ampedokles, Anaksagoras ve Abdera düşünürleri (Leukippos ve Demokritos) bu ad altında toplanırlar. Bu düşünürlere göre, yaratılmamış, yok olmayan, değişmeyen varlık maddesel atomdur. Atomculuk, Epikuros'la Lukretius'un aracılığıyle Gassendi ve Bacon'a ulaşarak doğa bilimlerinin doğuşunu sağlamıştır. Bir rönesans adamı olan Petrus Gassendi, doğayı bir organizma olarak ele alan Aristocu skolastiğe karşı, atomculuğun getirdiği mekanist anlayışı savunmuştur. Bu anlayışa göre doğa, atomlarla ve atomların hareketleriyle gerçekleşmiştir. bkz. Atom.
Atomizm.
(Philosophical Dictionary) :
bkz. Atomculuk.
İslâm Atomculuğu.
(Philosophical Dictionary) :
Ebû Hâşim'in öğretisi... Mûtezile okulundan yetişen Basra'lı Ebû Hâşim ve yandaşları, X. yüzyılda, evrendeki bütün nesnelerin küp biçiminde küçük atomlardan meydana geldiğini ileri sürmüşler ve bu atomlara cüz'ü lâyetecezza ve kimi yerde de cevher-i fert adını vermişlerdir. (bkz. Ebû Raşit Nişâbûrî, Kitab-ül-mesâil filbilâf-i beyn-el-Bâsirîn vel-Bağdâdîn). Ebû Hâşim'e göre bu bölünmezler Tanrı tarafından yaratılmamışlardır, uzayda özel bir uzam kaplarlar ve ilinekleri kabul etmek yeteneğini taşırlar. Tanrı onları vücut haline getirerek zorunlu ilineklerle donatmıştır. Bu bölünmezler var edilmedikleri gibi yok da edilemezler, belki evren yok olduğu zaman ve evrenle birlikte bütünlükleriyle yok olabilirler. Daha açık bir deyişle, bütün varlıkları meydana getiren bu atomlar tek tek yok olmazlar, ilksizden sonsuza kadar kalıcıdırlar. İslâm felsefesinin bu özgür özdekçi anlayışına Eş'arîlik karşı çıkmışsa da bu gerici ve tutucu okulun büyük izdaşı İmam Bakıllânî, atomculuğu İslâm Tanrıbilimiyle uzlaştırmaya çalışmıştır.Kelâmcı Bakıllânî, bu atomların zamanın an'ına benzediğini, özel biçimleri ve boyutları olmadığını, ancak birçoğu bir araya geldiğinde üç boyutlu bir uzay meydana getirebileceklerini ileri sürmüştür. bkz. Atom, Atomculuk, Dehriyyun, Eş'arîlik, İslâm Felsefesi.
Atom
(Chemical Dictionary,) :
Bir elementin tüm kimyasal özelliklerini gösteren en küçük parçasıdır.