Deneyüstücülük.


Results for "Deneyüstücülük."

Philosophical Dictionary

Deneyüstücülük.

(Philosophical Dictionary) :
(Os. Mütealiyye, Fr. Transcendentalisme, Al. Transcendentalismus, İng. Transcendentalism, İt. Transcendentalismo). Deneyden çıkarılmadığı halde deneyde bulunan bilgilerin felsefesi... Bu deyim önce bizzat Alman düşünürü Immanuel Kant tarafından ve kendi felsefesi için kullanılmıştır. Kant, kendi düşünceciliğine deneyüstü düşüncecilik (Os. Tasavvuriyye-i ihtibariyye, Fr. Idealisme empirique) adını verdiği Descartes'ın belkili düşüncecilik (Os. Tasavvuriyye-i ikaniyye, Fr. Idealisme dogmatique)ine karşıt bir anlayış olarak ileri sürer Amerikalı düşünür Ralph Waldo Emerson'un (1803-1882) gizemsel kamutanrıcılığına da deneyüstücülük adı verilmiştir, çünkü Emerson Tanrı, doğa ve insan arasında ortak bir yapı bulunduğunu ve kutsallığın -Kant'ın deneyüstü kategotireliri gibi- bizzat insanın kendinden çıkarılabileceğini ileri sürmüştür. Emerson'un bu gizemsel törebilimi Kant'la bağlantı kurma ve deneyüstücülük savına rağmen gerçek bir aşkıncılık'tır; çünkü Tanrı, kutsal vb. gibi Kant'ın deneyüstü saymayıp aşkın saydığı kavramlara dayanmaktadır. Bunun gibi 1836 yılında Boston'da kurulan Deneyüstü Kulübü üyeleri (Emerson, George Ripley, Margaret Fuller, Thoreau vb.) de Taranscendentaliste'ler adıyle anılmalarına rağmen aşkıncılar'dır. bkz. deneyüstü, Aşkın, Düşüncecilik.