Sokratesçilik.


Risultati per "Sokratesçilik."

Dizionario filosofico

Sokratesçilik.

(Dizionario filosofico) :
Antik çağ Yunan düşünürü Sokrates'in öğretisi ve bu öğretiyi çeşitli yanlarından izleyenlerin genel adı... Antik çağ Yunan düşünürü Sokrates (İ.Ö. 468-400), bilgisizliğe karşı açtığı savaşla felsefenin (bilgi sevgisi) kurucusu sayılır. Bilgicilik (sofizm) akımı içinde yetişmişti. Ama bilginin, insandan insana değişen göreci (relativizm) olduğunu savunan bilgicilerden ayrılarak, her insan için geçerli olan genel karakterini meydana çıkarmıştır (entelektüalizm). Hiç yazmamış, tartışarak öğretmiştir. Kendine özgü bu diyalog yöntemiyle, bilginin her us'ta bulunduğunu ve bireysel usları doğru düşünmeye yönelterek meydana çıkarılabileceğini ileri sürmüştür (rasyonalizm). İnsan yaşamının ereği olan mutluluğu da bu bilgi verecektir (evdemonizm). Sokrates'e göre doğru bilgi, doğru eylemi gerçekleştirir. Erdemsizlik bilgisizlikten doğar, bilgili insan erdemli olmak zorundadır (determinizm). Bir davranışta erdemli, başka bir davranışta erdemsiz olunamaz. Ölçüler kişilere göre değişseydi toplum düzeni kurulamazdı. Oysa devlet (toplumsal düzen) gereklidir. Bu gerekli kuruluşun sağlamlığı, sürekliliği için de genel bir töre gereklidir. Töresellik (ahlâkîlik), toplum düzeninin temelidir. Bilgiciler tek tek insanları değil, insanı görmeliydiler. İnsanların arasındaki başkalıklar görünüştedir, iyilik eğilimi hepsinde aynıdır. Kişilerin içinde uyuyan bu ortak eğilim, ancak bilgiyle meydana çıkarılabilir. Bunun için de insanlar kendini tanı'malı ve kendini bilme'lidirler. Kişiler bilmedikleri çin kötüdürler, bilseler kötü olamazlar. Aklımız iyiye erseydi iyiye yönelmemezlik edemezdi, çünkü akıl dışında başkaca bir irade yoktur, akıl ve irade aynı şeydir. Aklımızın iyiye ermesi bir bilgi işidir. Akıl bu bilgiyi edinmemeşse zorunlu olarak iyiye yönelemez ve gene zorunlu olarak bedensel yapının (istihların) isteklerine boyun eğer. Daha açık bir deyişle, iyiyi bilirsek zorunlu olarak onu seçeceğiz, iyiyi bilmedğimiz için zorunlu olarak töüyü seçiyoruz. Yaramıza bıçak vurduruyoruz, çünkü aklımız ilerideki büyük acıdan bizi korumak için şimdiki küçük acıya katlanmamızı gerektiriyor. Bu bilgiyi bilmeyen zorunlu olarak üçük acıdan kaçar ve bir süre sonra büyük acıyla karşılaşır. Bunu bilense zorunlu olarak ilerideki haz için yakın acıyı seçer. Bu seçme bir bilgelik işidir ve bu özgürlük bir bilgelik üzgürlüğüdür. Mutluluk, bilgelikle gerçekleşir. İnsan her şeyin ölçüdür ama (bilgici Protagoras'ın ünlü sözü) bilgisiz insan hiç bir şeyin ölçüsü değildir. İnsan, bir şey biliyorsam hiç bir şey bilmediğimdir'den yola çıkarak zihnindeki ortak bilgiyi uyandırmalı, geliştirmeli ve meydana koymalıdır. İnsan yapısı, tek tek insanların yapısı değil, insanlığın ortak yapısıdır. Bu ortak yapı bilgiyle, insanın kendini tanımasıyle gerçekleşir. Sokrates, tümevarım (endüksiyon) yönetiminin kurucusudur, çünkü tek tek durumları ele alarak tüme varmaktadır. Sokrates, Yunun aydınlanmasının da kurucusudur, çünkü insan yaşamanını ölçülerini hiç eleştirmeden oldukları gibi kabul edene gelenekçiliğin tersine bu ölçüleri aklın süzgecinden geçirerek aydınlığa çıkarmıştır. Hiç bir şey bilmediğimi biliyorum ünlü sözü, kuru bir şüphecilik değil, böylesine bir aydınlanma yöntemidir... Sokrates, kendi kaleminden çıkmış hiç bir yazı bırakmadığı için Platon'un, Aristoteles'in ve Ksenofanes'in yapıtlarıyle bilinmektedir. antik çağ Yunan düşüncesinde Platonculuk, Megara okulu, Kirene okulu, Kinik okul ve Elis-ereteria okulu Sokratesçiliği çeşitli yanlarından alarak sürdürmüşlerdir. Bunların dışında, bilimin bilgisizliğe karşı savaşından doğan günümüz özdekçiliğine (diyalektik materyalizm) kadar bütün felsefe sistemleri ve dünya görüşleri Sokrates'ten izler taşırlar. Ancak bu izler, birçok düşüncelerde tanınmayacak kadar bozulmuş, değişmiş ve başka yönlere çekilmiş bulunmaktadır.Sokrates, insan yaşamı için, insan olmanın tek niteliği olan bilginin gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. Artık, yüzyıllar boyunca, bir bilginin nasıl elde edileceği ya da elde edilip edilemeyeceği tartışılacaktır. bkz. Törebilim, İyilik, Sokratesçi Okullar, Sokratesçi Sofistler, Platonculuk, Bilgicilik Akımı.
Dizionario filosofico

Tekyanlı Sokratesçilik.

(Dizionario filosofico) :
Platon'un bütünsel Sokratesçiliğine karşı olarak Megara, Kirene ve Elis-eretria okullarının Sokratesçiliklerine tekyanlı Sokratesçilik adı verilmektedir. Çünkü bu okullardan her biri Sokrates'in öğretisini bütünüyle değil, belli bir yanıdan alarak işlemişlerdir. bkz. Sokratesçilik, Sokratesçi Okullar.